d.school

Başarma Alışkanlığı

Bernard Roth, 60’lardan bu yana Stanford’da ders veren mühendis kökenli bir eğitimci; Robot biliminde ve Kinematik’te önemli bir isim. “Toplumdaki Tasarımcı” ismini taşıyan tasarım dersi, dünyanın birçok yerinde, farklı kesimlerden katılımcılara sunduğu Yaratıcılık Atölyesi ve kurucularından olduğu d.school yılların bilgi birikimini ve hayat deneyimini aktarmaya yetmez ki, Roth oturur bir de Başarma Alışkanlığı ismini verdiği bir kitap yazar. 2016 yılında yayınlanan, Tasarımcı Düşünce ilkelerini kullanarak başarıyı gündelik hayatımızda bir alışkanlık haline getirme amacı güden kitap, ne şanslıyız ki Gamze Sart’ın çevirisi ile Türkçe’ye kazandırılarak Nobel Yaşam Yayınevi’nden çıktı.

Roth, “Tasarımcı Düşünce” prensiplerini, Başarma Alışkanlığı kitabında bir adım daha öteye taşıyor ve toplumsal ihtiyaçlarımızı gidermede kullandığımız metotları acaba kişisel gelişimi desteklemek için kullanabilir miyiz diye soruyor. Hayatımıza zaten çoğu kez bir proje gibi bakmıyor muyuz? Yaratıcılığı bir süreç olarak tanımlarsak, bu süreci verimli ve etkin kullanabilirsek; hayatımızı baştan yaratır, daha anlamlı, daha verimli, daha tatminkar bir hayat kurmaz mıyız?

Kitap, Toplumdaki Tasarımcı dersinde her öğrencinin kendi seçtiği bir proje ile başlıyor; öğrenciler hep yapmak istedikleri fakat gerçekleştiremedikleri bir projelerini gerçekleştirecekler! Bu bir radyo programı sunmak bile olabilir. Çünkü Roth, yaşadığımız deneyimlerin bizi dönüştürdüğünü, bir daha aynı insan olmadığımızı söylüyor. Yaratıcı özgüvenimiz yerine gelince, hem bakış açımız, hem de dünyada bıraktığımız iz değişiyor. Haklı, öyle değil mi?

Bütün dertlerimize çarelerin paketlenip satıldığı New Age dünya düzeninde, kişisel gelişim kitapları temcit pilavı gibi benzer kakafoniyi yarattığında insan samimi tavsiyeler bulabileceğinden şüpheye düşüyor. Roth’un “Networking yapmak yerine gerçek ilişkiler kurun; “arkadaşlarla işe girilmez!” lafına kulak asmayın; arkadaşlarınıza borç vererek destek olduğunuzda illa da dostluklarınızı kaybedeceksiniz diye bir şey yok” diyen sesini duyunca insan elbette şaşırıyor. Tıpkı hepimizin ayaklarımızı sıkıştırmak zorunda kaldığı numaralı ayakkabılar gibi, her derde derman reçeteler söz konusu değil. Roth’un en çok, insan davranışının belirsizliğini, insan deneyiminin şablona sığmaz bilgeliğini göz ardı etmeyen yaklaşımını sevdim.

“Benim en temel endişem, bilimsel doğruluk iddialarında ısrarcı olduğumuzda, kişisel bilgelik kaynaklarımızı hafife alarak onları değersizleştirmemiz”, diyor. Bir eğitimciden bunu duymak öyle değerli ki… Kitabını ikinci kez devirdiğimde, sınıfta olmayı, öğretmenliği özlediğimi fark ediyorum. d.school’un eğitimde disiplinlerarası bir yaklaşım benimsemesi, eğitim kavramına yeni ve bütüncül bir soluk kazandırıyor. Eğitim anlayışımızı gerçek hayattaki sorunlarımızı çözümlemek üzere tekrardan şekillendirmek kulağa hayal gibi gelmiyor mu? Aklımda fırıl fırıl sorular dönüyordu, ben sordum; Roth da beni kırmadı cevapladı.

Keşke dememek için… Hadi yapalım!

“Başarı” çağımızın en gözde kavramlarından biri. Kitabınız “Başarma Alışkanlığı” bağlamında kastettiğiniz başarının tanımı nedir? Başarı ve başarmak ile kastettiğim şey, varoluşsal anlamda iyi bir hayat sürmek. Kitabımda, başarmayı nasıl tanımlıyorum? İyi bir hayat sürmek, yani içimizdeki yaşam enerjisini besleyecek tatminkar bir hayat idame etme hali… Bu, tabii, hayatımızın ve ilişkilerimizin zor taraflarını idare edebilmek için ustalık geliştirmeyi gerektiriyor. Bizi meşgul edecek ve bize olumlu geri dönüşü olacak bir yaşam gailesi bulmayı içeriyor. Eğer doğru yoldaysak, zaman zaman aşırı çaba sarf etmemiz gerekse bile, yaşam yıpratıcı olmaz. Başarı Alışkanlığı, bir kişisel gelişim kitabı mı? Evet, kişisel gelişim kitabı diyebilirim. Kitap okuyucuya davranışlarını ve dünya görüşünü değiştirmek için birçok yöntem sunuyor. Okuyucularım, özellikle kendilerini sıkışmış hissettiklerinde, problemlerini çözmede kendilerine yardımcı olacak faydalı yollar bulduklarını, bir işi halletmelerine engel oluşturan bahane yaratma mekanizmasını bertaraf edebildiklerini ve bir şeyi aslında denemekle yapmak arasındaki farkı ayırt edebildiklerini ifade ediyorlar.

Yaratıcı tasarım ilkeleri kimlerin hayatına nasıl dokundu? d.school'un çok başarılı projelerinden bazılarını kitabımda aktardım. Özellikle, Erişilebilir Tasarım sınıfının iki kıymetli projesi var: Biri, kar amacı güden d. light isimli bir şirketin güneş enerjisi ile çalışan, uygun fiyatlı LED lambalar üretmesi. Diğeri de, Embrace isimli kar amacı gütmeyen bir şirketin elektriğe ihtiyaç duymaksızın prematüre bebekleri sıcak ve hayatta tutmanın bir çözümünü bulmaları. Benim kişisel favorim ise, yoksul insanların bankacılık hizmetlerine erişimini sağlayan Juntos Finanzas şirketi, ki onun da oluşumu Dönüşümcü Tasarım dersime dayanır.

d.school ile hayata geçirilmiş olmasına rağmen, gündelik hayatta varlığını kanıksamış olduğumuz bir kavramın örneğini verebilir misiniz? “Açık Ofis” kavramını, mesela, d.school’a mal edebilir miyiz? Kimin neyi önce yaptığını kestirmek zor. Ama şunu diyebilirim ki, d.okulu, dünyada ve Silikon Vadisi’nde çalışma biçimlerimizi şekillendirmede öncüdür. “Tasarımcı Düşünce” kavramını popülerleştirirken, büyük şirketlerin ile yeni girişimlerin yanı sıra K12 (ilk ve orta dereceli eğitim ve öğretim) ve üniversite seviyesinde bu kavramın içselleştirilmesinde önemli rol oynayan kurumlardan biri olmuştur. Ayrıca, açık çalışma alanı kullanımını ve farklı disiplinler arasındaki işbirliğini yaygınlaştırdık. Her şeyden önce, insan merkezli tasarım fikir ve araçlarının neredeyse yaşamın her alanında bir problem çözme aracı olarak kullanılabileceğini gösteren bir akımın parçası olduğumuzu söyleyebilirim.

d.school'un dalgaları İstanbul’a kadar ulaştı mı? Türkiye’den gelen bir d.school öğrencimizle çok gurur duyuyorum. Kerem Alper, Stanford’da henüz öğrenciyken, ATÖLYE’yi hayata geçirecek fikirlerini oluşturmuştu. ATÖLYE yalnızca etkinliklere ev sahipliği yapan bir mekan değil, bir Tasarım Stüdyosu, Yaratıcı Platform ve Akademi'den oluşan bir platform. Restore edilmiş, tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nda yer alan bu mekanı İstanbul’u son ziyaretimde gezme fırsatım oldu. Kurmuş olduğu mekan, bana d.school’u anımsattı ve orada seminer verirken kendimi evimde hissettim.

* Hillsider Dergisi 95, Kış 2020

Meraklısına…

Standford d. school: https://dschool.stanford.edu/about

Achievement Habit: http://achievementhabit.com

ATÖLYE: https://atolye.io